Harezmi (780-850), Türk İslâm âlimi. Matematik, astronomi, coğrafya ve tarih alanında çalışmalar yapıp cebir ve algoritma kavramlarının kurucusudur. Batıda Algebra ismiyle tanınır. Sıfır sayısını matematikte kullanmış ve cebir ve sayı sisteminin, modern ondalık sistemin temelini atmıştır. "Sıfır" olmasaydı ne yapardık acaba? Romen rakamlarında " sıfır yok" ve dört temel işlem de yapılamaz.
Sıfır; matematik işlemlerinde, ilmi hesaplamalarda, bilgisayar alanında, mali sistemler ve zaman ölçümlerinde ve özellikle tarih ve takvim sisteminde başlangıç sayılır.
Farabi (871-950). Türkistan'da dünyaya gelen filozof, mantık ilmine katkısı büyük. Farabi, Aristo'nun 6 ciltlik temel mantık kitabı Organon'u tercüme etti. Epistemoloji, dil felsefesi, tabiat felsefesi, metafizik ve psikoloji alanında önemli eserler vermiştir.
İbni Heysem (965-1040). Tıp, matematik ve fiziğe ilgi duymuş; optik ve bilimsel yöntemlerin kurucusudur. Bilimsel yöntemlerin gerekliliğini Rönesans öncesinde Batılılardan çok önce ortaya koymuştur. Optiğin Hazinesi ( Kitab'al-Manazir) onun eseridir. Işığın bir nesneden yansıdığı ve sonra da gözlerine geldiğini, böylece görüntünün gerçekleştiğini açıklayan ilk bilim adamıdır. Roger Bacon'ın (1214-1294) 1267 yılında tamamladığı Opus Majus (=Büyük Eser) adlı eserinin V. bölümü, pratik olarak İbn el-Heysem'in ünlü eserinin bir alıntısı olduğu görülür. İbn el-Heysem ışığın kırılma sürecini mekanik terimler cinsinden tanımlamıştır.
Biruni ( 973-1048). Matematik, astronomi, fizik, tıp, coğrafya, trigonometri alanında 113 eser üretmiştir.
Biruni, Gazneli Mahmut'un oğluna sunduğu astroloji çalışmasından dolayı Sultan Mesud bir fil yükü gümüş hediye edince " Bu hediye beni baştan çıkarır, ilimden uzaklaştırır" diyerek kabul etmez.
İbni Sina (980-1037). Buharalıdır. Matematik, geometri, Hint matematiği, felsefe ve mantık yanında tıbbın dâhisidir. Metafizik, fıkıh ve siyaset sahasında tecrübesi fevkalâdedir.
İsmail Cezeri, 1136-1206)
Sibernetik alanının dahisidir. Fizikçi robot ve matris ustası Cezeri yaklaşık 50 mekanik cihazı tanımlamıştır. Robotik alanında bilinen en eski yazı ona aittir. Filli su saati icadıyla bilinir.
Daha sayamadığımız nice Türk ve İslâm alimleri var.
Batı'nın Karanlık Çağ dediği dönemde Türk İslâm dünyasında büyük eserler verilmiştir. Bugün Batı'nın kaynak vermeden yayın yaptığı, eser ürettiğini biliyoruz biz. Onlar da yani kendileri de biliyor... Bugün bilimsel hırsızlık olarak adlandırılan "intihal" geçmişte çok vardı.
Fikir üreten ve ürettiklerini dünyayla paylaşan Türk İslâm âlimleri vardı. Batılılar Karanlık Çağ derken aslında kendi karanlık dünyalarını ifade ediyorlardı. Tıpkı Hümanizm de onlardan doğduğu için kendi vahşi eylemlerinin durması için hümanizm terimi onların icadı oldu. İnsanlık âlemine yararlı olanların çoğu o çağda bizim Türk İslâm dünyası âlimlerinin eseridir. Araplar savaşla meşgul iken 8-11. yüzyıllar arasında daha çok Türk alimlerinin icatlarını görmekteyiz.
21.yüzyılda da yepyeni buluşlarla Türk İslâm dünyası insanlığa hizmet veren, adaleti tesis eden bir güce sahip olacaktır.
Ümitvârım...
Tarihte eser veren şahsiyetlerin icatları ve fikirleri ilkokul ders kitaplarında ve çizgi filmlerden başlayarak her yerde , her yaşa uygun biçimde verilmelidir. Yabancı ülkelere dahi bunları tanıtmak millî görevdir.
Tanrı Dağları'ndan selamlar
Muhittin Gümüş'ün Edebî Sayfası
Muhittin Gümüş
29.11.2025
